Werkend aan de transitie naar een circulaire economie voelt alsof ik een reis afleg die mij keer op keer inspireert, uitdaagt en verwonderd. Soms omdat het zo prachtig is, en eerlijk gezegd soms ook omdat het frustrerend kan zijn. Een deel van de lessen die ik leer in mijn werk komt voort uit dingen die goed gaan. Maar een deel van de lessen komt ook voort uit de dingen die verkeerd gaan. Veel passie, bevlogenheid en uren in de week gaan naar projecten, plannen, samenwerkingen. Maar niet altijd is het resultaat zoals ik had verwacht. Dat brengt soms onverwachte meeropbrengst. En soms een fikse teleurstelling.
Onlangs nog liep iets waar ik al even mee bezig was anders dan verwacht, gehoopt, gewenst. Mijn eerste reactie is dan toch mezelf af te vragen: wat heb ik verkeerd gedaan? Hoe heeft dit kunnen mislukken? Terwijl het natuurlijk ook transitie pur sang is dat dingen ‘mislukken’, zonder dat ze werkelijk mislukt zijn. Want alleen al het onderweg zijn levert nieuwe inzichten, lessen en medestanders op waarop vervolgstappen gestoeld, geschaafd en bijgesteld worden.
Ander resultaat dan verwacht is óók een resultaat. Kwestie van operatie geslaagd, patiënt overleden?
Toen ik zelf nog iets teveel in het balen van het niet-behaalde resultaat zat en ik deze meer opbeurende kant van de medaille nog even niet kon zien was ik op een bijeenkomst in de Amsterdamse Vondeltuin met medeveranderaars in de circulaire economie. Daar kwam net architect Karin Dorrepaal aan die met haar bureau het ontwerp maakte voor het demontabele paviljoen van de Vondeltuin. Ze maakte even een rondje om het gebouw om te kijken ‘hoe het er nu voorstond’.
Dat maakte dat ik haar vroeg: hoe doe jij dat, als architect? Je bent bezig met een ontwerp en gaandeweg wordt dat je droombeeld voor het project. Je kan je visie er helemaal in kwijt. Zoals je het nu bedacht hebt, zo hoop je dat het ook gerealiseerd wordt. Maar dan gebeurd het project. De realiteit van andere bouwpartners, beschikbaarheid van materiaal, kosten, planning, uitvoering. Het ontwerp wordt nooit één op één zoals je het had bedacht. Hoe ga je daarmee om?
Het leverde een mooi gesprek op over de juiste balans vinden tussen afstand nemen en loslaten aan de ene kant en aan de andere kant niet altijd meteen genoegen nemen met plat slaan en schrappen. De conclusies van kan niet, het is te duur, het is te moeilijk worden soms te snel genomen. Dan is het zaak om het probleem erachter te onderzoeken en samen tot nieuwe oplossingen te komen. Haar compagnon Saskia Oranje bracht ook een mooi perspectief in. Zij ziet haar ontwerp als het openingsbod. Dat is pas het begin, waarna het alleen maar beter gaat worden. Een goed ontwerp is namelijk ook een realistisch ontwerp.
Het realiseren van ambities vraagt om een nauwkeurig samenspel tussen loslaten en vasthouden. Ruimte maken voor de realiteit van het hier en nu, zonder direct genoegen te nemen met alle 'ja maars' waarom het niet zou lukken
Het zette mij aan het denken. Aan de ene kant is het belangrijk om een duidelijke koers voor ogen te hebben. Het ‘waartoe’ te kennen van de missie of het project waar je aan werkt. It all starts with the why, aldus Simon Sinek. Het vuur in jou waarom je doet wat je doet en waarom dat er zo toe doet. Maar daarna is het zaak om weer ruimte te laten, te bieden, te scheppen voor een vorm die mee kan bewegen met de context. Zoals water die verschillende vormen kan aannemen zonder dat het haar essentie verliest. Als het waartoe en de vorm te snel samensmelten houd je te weinig rekening met allerlei andere factoren die van invloed zijn op het eindresultaat.
Toch is het soms ook onderdeel van een veranderproces dat je tegen een muur oploopt. Het is eigenlijk een teken dat je aan het stretchen bent. Soms heb je de juiste rek gevonden en valt het resultaat de goede kant op. Soms ben je net iets te snel of te hard gegaan en zit je in een overstrekking. Mij helpt het in zulke gevallen om oog te blijven houden voor alles wat in werking is gezet door het gehele proces. Het resultaat is misschien anders dan verwacht, maar er is wél iets in beweging gekomen.
Om af te sluiten misschien wat positiever dan de titel een classic van Loesje: geluk is een richting geen punt. Laten we als veranderaars geloof houden in het onderweg. Dat de stappen die we zetten ertoe doen. Zonder dat we zeker zijn van de bestemming. Aan de slag met jouw eigen waarom of jouw kunnen om los te laten en mee te bewegen? Kom dan naar de Elementen Workshop, leiderschap in transities.